Hana Matsuri – de geboorte van Boeddha

In Japan wordt jaarlijks in de lente Hana Matsuri gevierd – het bloemenfeest en de geboortedag van Boeddha. Dit jaar valt Hana Matsuri op 8 april. Overal in Japan gaan families naar buiten om te picknicken onder de kersenbloesem en baby Boeddha te begroeten. Ken jij het bijzondere geboorteverhaal van prins Siddharta al? Of wil je meer weten over het mahayana boeddhisme? Spiru neemt je mee naar de zesde eeuw voor Christus!

Over de hele wereld wordt door boeddhisten in het voorjaar de geboorte van de eerste boeddha herdacht. Deze spirituele leider is bekend als Gautama Boeddha of Shâkyamuni, de eerste ‘verlichte’ ziel en verspreider van de boeddhistische leer. Gautama werd volgens de overlevering meer dan 2500 jaar geleden geboren, in de zesde eeuw voor Christus. Hij kwam op de wereld als prins Siddhartha in een park in Lumbini, het huidige Nepal. National Geographic heeft daar in 2013 nog een boeddhistische tempel opgegraven, die deze oude verhalen bevestigt.

Volgens de Indiase maankalender is Gautama geboren in de hindoeïstische maand Vesakha. De dag zelf heet dan ook vaak Vesak, of Boeddhadag. In Japan valt deze feestdag eerder dan in andere Aziatische landen. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat Japan sinds de 19e eeuw de Gregoriaanse zonnekalender volgt in plaats van de Indiase maankalender. In Nepal, India en Taiwan wordt namelijk pas in mei Boeddhadag gevierd. Dit jaar valt Hana Matsuri dus op 8 april.

Hana Matsuri vieren

Japanse Boeddhadag wordt voornamelijk in de tempel gevierd. Daar staat voor de gelegenheid een speciaal bloemenhuisje (tanjobustu) met daarin een miniatuur boeddha. Die stelt de pasgeboren Siddharta voor. Net zoals in de mythe wijst hij met zijn ene vinger naar de aarde en zijn andere naar de hemel. Daarover later meer!

Mensen staan op Hana Matsuri in lange rijen bij de tempel om een speciaal ritueel bij het beeldje uit te voeren. Het is namelijk als sinds de vijfde eeuw traditie om op deze dag een lepel zoete bloementhee over het beeldje te gieten. Deze speciale hortensiathee (amacha) wordt als heilig beschouwd. Ze symboliseert namelijk de waterstroom waarmee Siddharta en zijn moeder door de goden besprenkeld werden na zijn geboorte. Sommige gelovigen nemen dan ook graag wat amacha mee naar huis.

Bloemenfeest

Hana Matsuri is niet alleen een boeddhistisch feest. Japanners vieren die dag ook het begin van de lente. Het nieuwe groeiseizoen wordt dan ook ingeluid met feestelijke buitenactiviteiten. Er zijn parades en evenementen met traditionele kunst en cultuur. Ook gaan veel gezinnen picknicken onder de bloeiende kersenbomen.

Niet alleen de geboorte van Boeddha, maar al het nieuwe leven wordt uitbundig gevierd. Kinderen zijn die dag daarom extra belangrijk. Ze mogen lekker buiten spelen en dragen bloemen. Ook zijn ze vaak verkleed in traditionele kostuums.

Mahayana boeddhisme

Hana Matsuri, of Kanbutsue, wordt in Japan gevierd door de Mahayana boeddhisten. De Mahayana is één van de grootste boeddhistische stromingen. Waarschijnlijk is ze ontstaan in de eerste eeuw na Christus in noordwest India en vervolgens in de tweede eeuw naar China overgevlogen. De naam maha yana betekent groot voertuig of grote weg.

Het bijzondere aan deze leer is het ideaal van de bodhisattva. Een bodhisattva is een sattva (wezen) dat streeft naar bodhi (verlichting). Een leerling dus! Dat kan volgens de mahayana iedereen zijn. Wie je ook bent, waar je ook vandaan komt: in ons allemaal zit het vermogen om te ontwaken. Deze aanleg noemen zij de ‘boeddha-natuur’. Je hoeft dan ook niet het klooster in om de leer te oefenen.

Hierin ligt een groot verschil met het Theravada boeddhisme, waarin de bodhisattva’s zich juist actief terugtrekken uit de maatschappij. De Theravada gelooft dat je in afzondering het beste je boeddha-natuur ontdekt. Meditatie en retraite zijn dan ook erg belangrijk. Sommigen worden zelfs monnik. Een bekende vorm van theravada-meditatie is de vipassana-methode.

De Mahayana-leer vindt mededogen en compassie het allerbelangrijkst. Een echte bodhisattva wil dus niet alleen zichzelf van lijden verlossen, maar ook anderen. Dat bereik je door dienstbaarheid (karuna). Mahayana boeddhisten zijn daarom gewoon moeders, vaders, buren en leraren. Sommige van hen leggen zelfs een eed af dat ze het nirvana (de verlossing) niet willen bereiken totdat iedereen bevrijd is. Anderen hopen juist door verlichting de samenleving te kunnen helpen.

Boeddha’s geboorteverhaal

Wat alle boeddhisten verenigt, is natuurlijk hun liefde voor de eerste Boeddha. Zoals je kon lezen, kwam Gautama ter wereld als prins Siddharta. Maar dat was natuurlijk geen gewone geboorte!

Zijn zwangere moeder Mayadevi kreeg namelijk een visioen. Daarin zag ze een grote witte olifant met wel zes slagtanden. Het beest kwam op haar af, doorboorde haar zij en verdween daar in. Een wijze verklaarde daarna haar droom: ze zou een geweldig en krachtig persoon op de wereld zetten. Een ware koning! Dit alles zou Mayadevi gedroomd hebben onder een salboom.

De geboorte van dit bijzondere koningskind was niet minder magisch!
Toen Mayadevi voelde dat haar bevalling nabij was, vertrok ze volgens traditioneel gebruik richting haar ouderlijk huis. Onderweg stopte ze in Lumbini bij een park vol prachtige tuinen. Er gebeurde iets vreemds. Alle dieren kwamen rustig naar haar toe. Ook de bloemen draaiden zich om alsof zij de zon was. Bovendien reikte een grote salboom zijn tak uit, om de hoogzwangere vrouw te ondersteunen. Aan de voet ervan beviel Mayadevi van haar zoon, Siddharta.

Er gaan geruchten dat Siddharta uit haar zij kwam, precies waar de witte olifant was verdwenen. Ook kwam er heilig water uit de hemel die moeder en baby reinigde. In sommige mythes zijn dat twee heilige stromen, in andere verhalen negen waterspuwende draken.

De kleine Siddharta bewees vervolgens gelijk zijn koninklijke karakter en zette zijn eerste zeven stapjes. Toen bleef hij staan en richtte één wijsvinger naar de hemel en eentje naar de aarde. Hij sprak: ‘De hemel, de aarde en ik zijn één wezen.’ Ook vertelde hij dat dit zijn laatste geboorte zou zijn. Als je benieuwd bent hoe het afloopt, kun je hier meer lezen over Siddharta’s levensverhaal en uiteindelijke verlichting.

Symboliek

Het geboorteverhaal van Boeddha is natuurlijk niet simpelweg een mythe over een kleine wonderprins uit Nepal. Zoals elk goed verhaal barst het van de metaforen en symboliek. Hierdoor inspireert het al eeuwenlang bodhisattva’s van over de hele wereld. Voor iedereen betekent de geschiedenis van de Boeddha iets anders: zoveel boeddhisten als er zijn, zoveel verklaringen en ervaringen. Symbolen zoals de olifant en het water zijn daarom nog steeds onderdeel van Boeddhadagen zoals Hana Matsuri.

Belangrijker is de verbinding van iedere boeddhist met dat levensverhaal. Siddharta was een leerling op het spirituele pad, zoals ieder ander. Ook wij ‘normale mensen’ hebben dus dat kleine koningskind in ons, die bijzondere boeddha-natuur. En die kan op de meest onverwachte momenten naar boven komen. Overal waar medemenselijkheid zich laat zien, wordt namelijk even de boeddha ‘ervaren’: gewoon terwijl je rustig voor een overstekend kind stopt of gezellig koffie drinkt met de buurvrouw. Deze tekst vat het eigenlijk wel mooi samen:

What Buddha showing up in this world really is,
is when any one of us, or anyone else in this world
suddenly remembers how precious we are, […]

how important all the beings and things around us are,
and how we are all so closely connected,
and we act or speak or even think from that place.

Do you know these moments?

Wij hopen dat iedereen deze ervaring kent!
Steek ter ere van het kind Boeddha vandaag een bloem in je haar of geniet van de narcissen in het plantsoen. Boeddhadag en Hana Matsuri laten ons zien dat het goede gevierd mag worden! 🙂

Bekijk al onze Boeddha artikelen